معرفی بیماری های غدد بزاقی و درمان آن

غدد بزاقی را می توان بر حسب اندازه به دو غده ماژور و مینور تقسیم بندی کرد. که غدد بزاقی ماژور عبارتند از غدد بناگوشی (غدد پاروتید) و غدد تحت فکی (ساب مندیبولار). غدد بزاقی همانطور که از نامش پیداست وظیفه تولید بزاق را دارد. این امر به بدن کمک می کند تا غذا را هضم کرده و دهان را مرطوب نگه دارد. بیشتر بزاق از غدد پاروتید، غدد تحت فکی و غدد زیر زبانی ناشی می شود. همچنین صدها غدد بزاقی کوچکتر در دهان وجود دارد، که  در زیر غشاهای مستقر در دهان و گلو قرار دارند.
در اکثر موارد تومور های بزاقی از غدد پاروتید منشاء می گیرند. تومورهای غدد زیر زبانی نسبت به تومورهای پاروتید و تومور های غدد تحت فکی بدخیم تر می باشند. 

تومورهای پاروتید 

تومورهای پاروتید، یکی از بیماری های غدد بزاقی بدن هستند که برای درمان نیاز به جراحی دارند. شایع ترین تومور های غدد بزاقی، غدد پاروتید است که تومورال می شود. پاروتید دقیقا در روی فک و در جلوی گوش، قرار دارد و به همین خاطر به آن غده بناگوشی، نیز می گویند. این غدد از راه مجرایی، ترشحات بزاقی خود را به داخل دهان می ریزد. تومور های غدد پاروتید، معمولا به صورت توده خود را نشان می دهند. این توده در جلوی گوش قرار دارد و معمولا، به آهستگی رشد می کنند و در اکثر موارد درد ندارند. یعنی خود را به صورت توده ای بدون درد و دارای رشد آهسته، نشان می دهند.

انواع تومورهای پاروتید

شایع ترین تومور خوش خیم، پل اُ مورفیک آدنوما می باشد. تومور های بدخیم پاروتید شامل اسکوآموسل کارسینوما، آدنوئید سیستیک کارسنوما و آسینیسل کارسنوما هستند.

درمان تومورهای پاروتید

اگرچه 70 تا 75 درصد از تومورهای غدد پاروتید، تومورهایی خوش خیم هستند، ولی فرد باید بداند که الزاما تنها روش درمان این تومورها، روش جراحی می باشد. پزشکان از این جهت جراحی را به عنوان تنها راه درمان توصیه می کنند، که تومورهای پاروتید، در صورتی که مدت زمان طولانی از پیدایش آن ها گذشته، و شامل مرور زمان شوند، از حالت خوش خیمی خارج شده و ممکن است، ترانسفورمیشن بدخیمی در آن ها رخ دهد. بنابراین اگر دچار توده در جلوی گوش شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص تومورهای پاروتید

برای تشخیص تومورهای پاروتید، برای بیمار تست سونوگرافی را تجویز می شود. همچنین ممکن است برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن تومور، پزشک از نمونه برداری سوزنی استفاده کند.

جراحی تومورهای پاروتید

جراحی غدد پاروتید، یک جراحی دقیق است. این تومور، با عصب فشیال یا عصب هفتم مغزی، مجاورت دارد. عصب فشیال، بعد از خروج از مغز وارد گوش شده، و بعد از خروج از استخوان های گوش، از ناحیه بناگوشی خارج می شود و این عصب، به صورت 5 شاخه وارد صورت شده و به عضلات صورت، عصب می بخشد.
پاروتیدکتومی یا جراحی خارج کردن غده پاروتید برای درمان سرطان غدد بزاقی که معمولاً با رشد تومور در غده پاروتید اتفاق می‌افتد، استفاده می‌شود. بیشتر تومورهای غده پاروتید خوش‌خیم و حدود 20 درصد از موارد بدخیم (سرطانی) هستند.
 پاروتیدکتومی همچنین ممکن است برای درمان بیماری‌های دیگر مانند عفونت مزمن یا انسداد غدد بزاقی انجام شود. دو نوع جراحی پاروتیدکتومی وجود دارد؛ پاروتیدکتوومی سطحی و پاروتیدکتومی کامل. هر دو نوع جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد.

پاروتیدکتومی سطحی

در این نوع جراحی قسمت بیرونی غده پاروتید برداشته می‌شود. جراح یک برش از جلوی گوش تا گردن ایجاد می‌کند تا به غده پاروتید دسترسی پیدا کند. معمولاً در پاروتیدکتومی سطحی عصب صورت آسیب نمی‌بیند و در نتیجه مشکلی برای حرکات صورت ایجاد نمی‌شود.

پاروتیدکتومی کامل

در پاروتیدکتومی کامل جراح یک برش از جلوی گوش تا گردن ایجاد می‌کند تا غده پاروتید را به طور کامل خارج کند. در این نوع جراحی با توجه به محل تومور ممکن است نیاز باشد برخی از اعصاب صورت و بافت‌های دیگر نیز خارج شود، درنتیجه ممکن است حرکت صورت پس از جراحی دچار اختلال شود.
در برخی موارد که سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی نیز سرایت کرده باشند یا احتمال سرطانی شدن غدد در آینده وجود داشته باشد همزمان گره‌های لنفاوی گردن نیز خارج شود، که به آن لنفادنکتومی می‌گویند.

درمان نوین تومورهای پاروتید

امروزه با پیشرفت علم جراحی تومورهای پاروتید، به کمک دستگاه هایی به نام نِرو که عصب را به دقت در هنگام عمل شناسایی کرده، انجام می شوند و به کمک نرو مانیتورینگ، در حین عمل می توان عصب را بدون هیچ آسیبی، از تومور جدا کرد. 

علائم تومور پاروتید

• ایجاد برآمدگی های بدون درد و یا دردناک در ناحیه پاروتید
• ایجاد توده در دهان، گونه و گردن
• تورم غده پاروتید یا احساس پر بودن
• بی حس شدن صورت
• درد ناگهانی گردن یا صورت
• ضعف ماهیچه های صورت یا پیچش
• فلج شدن عضله های صورت
• اختلال در تکلم
• تب و عرق کردن شبانه
• کاهش وزن بدون علت

غده های تحت فکی 

غدد تحت فکی شما دومین غدد بزاقی بزرگ هستند. آن ها زیر فک پایین تان (استخوان فک) قرار دارند. بیشتر تومورها در غده تحت فکی خوش خیم هستند. غدد تحت فکی بزاقی را به علت التهاب غدد بزاقی، سنگ غدد بزاقی یا تومور گردن خوش خیم بر می دارند. گاهی با استفاده از سیالاندوسکوپی این روش را انجام می دهند. مهم ترین نگرانی های بیماران از این جراحی زخم های حاصل از جراحی، آسیب به آرواره زیرین و آسیب به عصب های زبانی و زیر زبانی هستند. 
غدد تحت فکی بزاقی غده بزاقی ای است که تقریبا اندازه یک آلو است و دقیقا در زیر فک قرار گرفته. بزاق از طریق لوله ای که درون دهان در زیر زبان قرار دارد عبور می کند. دلیل اصلی برداشتن این غده این است که گاهی این لوله به علت عفونت مجرای بزاق مسدود می شود. مسدود شدن این مجاری گاهی به علت وجود سنگ اتفاق می افتد.
این غده یکی از سه نوع غده بزاقی است که بزاق دهان را تولید می کنند. دو نوع دیگر غده بزاقی وجود دارند که شامل غدد بزاقی بناگوشی و زیر زبانی هستند. بزاق نقشی اساسی در جویدن مواد غذایی، هضم آن ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان ها ایفا می کند. به مشکل برخوردن عملکرد غدد بزاقی سبب تاثیرات منفی روی سلامت دهان و دندان فرد می شود.

مشکلات عملکرد غدد تحت فکی

گاهی غدد بزاقی تحت فکی متورم و بزرگ می شوند و باعث اذیت شدن فرد می شوند، در این صورت بیمار باید برای معاینه به پزشک مراجعه کند. بزرگ شدن این غدد می تواند به علت وجود سنگ اتفاق بیفتد. وجود سنگ در این غده مانع از رها شدن بزاق می شود و با درد و تورم همراه است. سنگ جلوی مجرای بزاق را می گیرد و انسداد و درد ناشی از آن با خوردن و آشامیدن بیشتر حس می شود. با مسدود شدن این غده، باکتری ها می توانند رشد کنند و سبب عفونت شوند. عفونت می تواند از غدد بزاقی تحت فکی به غدد لنفاوی مجاور برسد و آن ها را هم تحت تاثیر قرار دهد. سایر عواملی که سبب بزرگ شدن و درد در غدد بزاقی تحت فکی می شوند شامل سندرم اسجوگرن، HIV، دیابت و آرتریت روماتوئید هستند. در صورت بروز تورم و درد در این غدد برای معاینات بیشتر به پزشک مراجعه کنید.

سونوگرافی غدد تحت فکی

برای تشخیص بیماری، پزشک برای بررسی دقیق این غده از سونوگرافی استفاده می کند. با کمک این روش می توان محل آسیب و دلیل آن را تشخیص داد. با انجام سونوگرافی برای تشخیص اختلالات مربوط به غدد بزاقی تحت فکی ممکن است اختلالات دیگری نظیر التهاب غدد بزاقی، سنگ غدد بزاقی و سایر اختلالات نیز مشخص شوند.

تومور در غدد تحت فکی

انواع مختلفی از تومورها می توانند روی غدد بزاقی تاثیر منفی بگذارند. این تومور ها می توانند سرطانی یا غیر سرطانی باشند. دو نوع اصلی این تومورها شامل تومور آدنوم پلئومورفیک و تومور وارتین هستند. تومور آدنوم پلئومورفیک بیشتر روی غده بزاقی بناگوشی تاثیر می گذارد. اما می تواند روی غدد تحت فکی بزاقی هم تاثیر بگذارد. تومور وارتین نیز توموری خوش خیم است و روی غده بناگوشی تاثیر می گذارد. تومور وارتین می تواند در دو طرف صورت رشد کند و بیشتر مردان را تحت تاثیر قرار می دهد. تومورهای بدخیم شامل کارسینوم موکواپیدرموئید، کارسینوم آدنوئید سیستیک، آدنوکارسینوما و انواع دیگری از تومورها هستند.

درمان عفونت غدد تحت فکی 

معمولا در مواردی که عفونت در غدد بزاقی تحت فکی خفیف است از درمان های خانگی یا دارو استفاده می کنند و نیازی به درمان با جراحی نیست. اما اگر این عفونت خیلی شدید باشد و سبب تورم و درد غیر قابل تحمل شده باشد در آن صورت پزشک جراحی و برداشتن این غده را پیشنهاد می دهد. بسیاری از عفونت های ایجاد شده در غدد بزاقی تحت فکی به خودی خود درمان می شوند و گاهی حتی احتیاج به دارو هم ندارند. 

جراحی غدد تحت فکی 

غدد تحت فکی با بیهوشی عمومی برداشته می شود. این جراحی شامل ایجاد برشی حدود ۲.۵ اینچ در قسمت بالایی گردن درست در زیر فک است. وقتی غده برداشته شد، برش ایجاد شده را با بخیه می بندند. در آخر جراحی لوله کوچکی باید روی پوست و در جای زخم قرار گیرد تا هر گونه خونی که ممکن است جمع شود را خشک کند. این لوله را معمولا صبح روز بعد از جراحی بر می دارند.
اگر به خاطر وجود سنگ در این غده عفونت به وجود آمده باشد باید برای برداشتن آن در دهان برشی ایجاد شود.

آسیب عصبی غدد تحت فکی

سه عصب در نزدیکی غدد تحت فکی وجود دارند که با برداشتن این غده احتمال دارد که آسیب ببینند. بیشتر آسیب های عصبی به علت این اتفاق می افتند که در طول جراحی آن ها را برای محافظت کنار نگه می دارند. اگر آسیب عصبی صورت بگیرد معمولا این آسیب موقت است. 

عوارض احتمالی جراحی غدد تحت فکی 

• خونریزی از زخم معمولا رایج نیست. اما اگر اتفاق بیفتد معمولا در اولین ۱۲ ساعت پس از جراحی صورت می گیرد.
• معمولا پس از این جراحی عفونت اتفاق نمی افتد اما اگر جراح احتمال عفونت را بدهد داروی آنتی بیوتیک تجویز می کند.
• گاهی پس از جراحی، فیستول غدد بزاقی اتفاق می افتد. این مشکل معمولا به خودی خود برطرف می شود اما ممکن است بهبود آن چند هفته زمان ببرد.